Marx.ba

U oštrom kontrastu sa Evropskom centralnom bankom (ECB), koja je 2024. godinu zaključila s rekordnim gubitkom, centralne banke zemalja bivše Jugoslavije ostvarile su stabilne, neke čak i rekordne profite, potvrđujući otpornost i efikasnost svojih monetarnih politika u izazovnom okruženju visokih kamatnih stopa i inflacionih pritisaka.

Centralna banka Crne Gore (CBCG) ostvarila je u 2024. godini neto dobit od 12,2 miliona eura, od čega je 4,9 miliona preneseno u državni budžet. Ostatak dobiti raspoređen je u zakonom propisane rezerve, čime je CBCG dodatno ojačala finansijsku poziciju i obezbijedila sredstva za sprovođenje strateških projekata, poput projekta uvođenja savremenog sistema instant plaćanja. Od 2021. do 2024. godine, CBCG je prenijela oko 15 miliona eura dobiti u državni budžet.

Narodna banka Srbije (NBS) zabilježila je izuzetno snažan rezultat, sa neto profitom od 182,6 milijardi dinara (oko 1,55 milijardi eura). Dio dobiti u iznosu od 33,9 milijardi dinara (oko 288 miliona eura) prenesen je direktno u budžet Srbije, dok je ostatak upotrijebljen za jačanje finansijskih rezervi i pokrivanje rizika.

Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBH) ostvarila je u 2024. godini rekordnu neto dobit od 412,6 miliona konvertibilnih maraka (oko 211 miliona eura). Od tog iznosa, 244,3 miliona KM je preneseno u državni budžet, nakon odluke Upravnog vijeća iz marta 2025. godine. Ovaj rezultat daleko nadmašuje dobit iz 2023. godine, potvrđujući značajno poboljšanje performansi i otpornost banke u promjenjivom ekonomskom okruženju. Istovremeno, komercijalne banke u BiH su također ostvarile solidne rezultate: u FBiH neto dobit je iznosila 599,8 miliona KM, dok je u RS dosegla 247,2 miliona KM.

Hrvatska narodna banka (HNB) ostvarila je dobit od 10,5 miliona eura, od čega je 8,4 miliona uplaćeno u državni proračun. Time je HNB nastavila kontinuitet stabilnog poslovanja i doprinosa javnim finansijama.

Banka Slovenije zaključila je godinu sa pozitivnim rezultatom od 1,24 miliona eura, dok je komercijalni bankarski sektor u Sloveniji ostvario neto dobit od čak 1,076 milijardi eura, potvrđujući visoku profitabilnost u domaćem finansijskom sistemu.

Skromne dobiti ove dvije centralne banke mogu se objasniti i zatezanjem monetarne politike na nivou eurozone, jer su deo Eurosistema, i djeluju u uslovima monetarne politike koju diktira Evropska centralna banka. U 2024. nije bilo značajnih novih prihoda od emitovanih sredstava ili kamata na devizne rezerve, što je često ključno za ostvarenje dobiti centralne banke. Istovremeno, povećana neizvjesnost i globalna geopolitička i politička kretanja limitirali su mogućnosti za ostvarivanje većih prihoda.

Centralna bank Kosova (CBK) ostvarila je dobit od 30,8 miliona eura u 2024. godini, od čega je 15,4 miliona preneseno u državni budžet, gotovo dvostruko više nego godinu ranije. Istovremeno, komercijalne banke su tokom godine ostvarile neto profit od 168,6 miliona eura (rast od 14,5 %).

Nasuprot tome, Evropska centralna banka zabilježila je gubitak od 7,944 milijardi eura u 2024. godini – drugi najveći u svojoj historiji. Gubitak je posljedica visoke kamate koju ECB mora isplaćivati na depozite komercijalnih banaka, što premašuje prihode od imovine kupljene kroz monetarne programe u protekloj deceniji. Zbog toga ECB neće vršiti raspodjelu dobiti nacionalnim centralnim bankama sve dok se nagomilani gubici ne pokriju u narednim godinama.

Dakle, dok se nacionalne centralne banke Zapadnog Balkana uspješno prilagođavaju tržišnim uslovima i ostvaruju pozitivne rezultate, ECB trpi posljedice godina ekspanzivne monetarne politike. Ove razlike dodatno naglašavaju fleksibilnost i otpornost regionalnih finansijskih sistema u vrijeme makroekonomske nestabilnosti, piše e-kapija.

Rezultati za Sjevernu Makedoniju za 2024. nisu još dostupni.